Prostat Spesifik Antijen (PSA) Nedir? Ne işe Yarar?
Prostat Spesifik Antijen (PSA), prostat bezinden salgılanan bir protein olup, özellikle erkeklerde prostat kanseri, prostat büyümesi (benign prostat hiperplazisi) ve prostat iltihaplanması (prostatit) gibi durumlarda kanda yükselebilen bir biyobelirteçtir. PSA, kanda ölçülerek prostatla ilgili sağlık durumlarını değerlendirmeye yardımcı olur.
PSA Testinin Kullanım Alanları:
- Prostat Kanseri Taraması: PSA testi, özellikle 50 yaş ve üstü erkeklerde, prostat kanserinin erken teşhisi amacıyla sıklıkla kullanılır. Ancak, PSA seviyesi tek başına kesin bir kanser tanısı koymaz; yüksek PSA seviyeleri bazen kanser dışında başka durumlarla da ilişkili olabilir.
- Prostat Kanseri Takibi: Prostat kanseri tedavisi gören hastalarda PSA seviyeleri, tedaviye verilen yanıtı izlemek için kullanılır. Tedavi sonrası PSA seviyesinin yükselmesi, kanserin nüksettiğini veya metastaz yaptığını gösterebilir.
- Prostat Büyümesi ve İltihaplanması: PSA testi, benign prostat hiperplazisi (BPH) veya prostatit gibi durumları da değerlendirmeye yardımcı olabilir. Bu tür durumlar, PSA seviyesinin yükselmesine yol açabilir.
PSA Seviyesi ve Anlamı:
- PSA seviyeleri genellikle 0-4 ng/mL arasında kabul edilir, ancak bu değerin üzerinde bir PSA seviyesi, prostatla ilgili bir sorunu gösterebilir.
- 4 ng/mL'nin üzerindeki seviyeler, genellikle daha ileri tetkikler yapılmasını gerektirir. Ancak, PSA seviyesi tek başına tanı koydurmaz ve ek testler gereklidir.
PSA testi, prostat bezi hastalıklarına özgüdür yüksek olması prostat kanseri tanısı koydurmaz. Kanser şüphesi varsa prostat biyopsisi almak gerekir.
Kanda PSA seviyelerinin yüksek olmasına neler sebep olur?
İyi huylu prostat büyümesi
Erkek yaşlandıkça prostatın büyümesi normaldir, ancak çok büyürse üretraya baskı yaparak idrar geçişini zorlaştırabilir. Bu olduğunda buna iyi huylu prostat büyümesi veya BPH denir. BPH, PSA seviyenizi yükseltebilir, ancak kanser değildir. Çoğu durumda, BPH ciddi bir sağlık sorunu değildir ve tedavi edilebilir bir durumdur. (Üretra: Mesanenizden idrarı boşaltan tüp).
Kronik prostat ağrısı sendromu
Bazı erkekler prostatlarında ağrılı şişlik yaşar, ancak nedeni açık olmayabilir. Buna kronik prostat ağrısı sendromu veya CPPS denir. CPPS kanserli bir durum değildir, ancak PSA seviyeniz yükselirse doktorunuz kanser olup olmadığını kontrol etmek için daha fazla test yaptırmanızı ayarlayacaktır.
Prostatit
Bazen bakteriler prostatınıza girebilir ve enfekte olmasına ve iltihaplanmasına neden olabilir. Bu duruma prostatit denir ve kanınızda PSA seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Prostatit kronik bir durum olsa da kanserli değildir ve tedaviyle zamanla düzelebilir.
İdrar enfeksiyonu
İdrar yolu enfeksiyonları PSA seviyenizi yükseltebilir. Yakın zamanda idrar yolu enfeksiyonu geçirdiyseniz, PSA testi yaptırmadan önce enfeksiyonun geçmesi için 4-6 hafta beklemeniz gerekecektir. Doktorunuzla bunu görüşün, böylece sizin için en uygun randevu tarihini ayarlayabilir.
Prostat stimülasyonu
Prostatınızı uyaran aktiviteler, örneğin yoğun egzersiz (özellikle bisiklete binme) veya boşalma PSA seviyenizi yükseltebilir. PSA testinizin tekrar kontrol edilmesinden önce bu aktivitelerden ne kadar süre kaçınmanız gerektiği konusunda doktorunuzla konuşun, ancak genellikle bu aktivitelerden en az 48 saat kaçınmanız önerilir.
İlaçlar
Belirli ilaçlar PSA seviyenizi etkileyebilir. Elinizde mevcut tüm ilaçlarınızın bir listesinin olduğundan emin olun. Daha sonra ilaçlarınızı doktorunuzla görüşebilir ve doktorunuz bunların PSA test sonuçlarınızın yorumlanması üzerindeki etkisini değerlendirebilir.
